Naučno-tehnološki park Banjaluka, digitalni potpis i digitalna Evropa - Retrospektiva 2024, investicije u oblasti TELEKOMUNIKACIJA i IT

Puževim koracima BiH razvija svoje telekomunikacione kapacitete. U odnosu na onaj "razvijeni" dio Evrope, kasnimo i u digitalizaciji administracije i u razvoju 5G mreže, a sporo se odvijaju i već najavljeni projekti izgradnje tehnoloških parkova.Zapravo, prošlu godinu u sektoru Telekomunikacija i IT industrije nije obilježila niti jedna posebno značajna investicija, nego nešto sasvim suprotno. Radi se o američkim sankcijama svim članicama Infinity International grupe. Nakon toga uslijedilo je niz organizacionih i vlasnički promjena sa ciljem da se poslovanje povezanih preduzeća nastavi u kakvom takvom obliku.Ponešto se ipak i realizovalo, pa smo dobili i upotrebu elektronskog novca, ali i digitalnog identiteta i kvalifikovanog digitalnog potpisa.Najavljene su i nadogradnje poreskog sistema, a domaće IT kompanije razvijaju svoje izvozne proizvode, posebno u domenu gaming industrije.Digitalizacija sve jače ulazi i u sektor poljoprivrede, pa i domaće snage kreću sa novitetima poput upotrebe dronova i specijalnih softvera kojima se nastoji povećati produktivnost i umanjiti troškovi vođenja jednog gazdinstva.Vještačka inteligencija, koja postaje dominatna sfera u IT svijetu, širi svoje krake i na BiH nebo, iako će za neke šire oblike primjene izvan ličnih trebati ipak i nešto kvalitetnija i rasprostranjenija mreža. U tom duhu sa posebnom pažnjom je ispraćen moguć dolazak Muskovog Starlinka u BiH ove godine. No upućeniji ne očekuju neku značajniju promjenu, prije svega jer je njegova cijena za naše uslove poprilično visoka.U međuvremenu, pogledajte koje su investicije u domenu Telekomunikacija i IT bile najiteresantnije našim čitaocima.1. NTP BanjalukaSavjet ministara BiH u novembru 2024. godine utvrdio je Prijedlog sporazuma o zajmu za projekat izgradnje naučno-tehnološkog parka u Banjaluci između Saudijskog fonda za razvoj i Bosne i Hercegovine, s osnovama za njegovo zaključivanje, vrijedan 19 mil USD. Prvi je to konkretan potez u izgradni budućeg NTP. Projekat ima za cilj izgradnju i opremanje naučno-tehnološkog parka uz adaptaciju postojećeg platoa pored objekta u moderan parking u sklopu Kampusa Univerziteta u Banjaluci.Izgradnjom i opremanjem naučno-tehnološkog parka stvaraju se uslovi za daljnji razvoj privrede i jačanje saradnje naučno-tehničkih organizacija iz različitih područja sa subjektima privrede, uz otvaranje novih radnih mjesta, digitalni razvoj i poboljšanje konkurentnosti Republike Srpske, navedeno je u saopštenju Savjeta ministara.Zajam Saudijskog fonda za razvoj je alociran na Republiku Srpsku s rokom otplate od 20 godina i grejs periodom od pet godina. 2. Nadogradnja poreskog sistema i uvođenje mobilne aplikacijeUprava za indirektno oporezivanje (UIO) BiH planira nadogradnju Poreskog informacionog podsistema i za ovaj posao izdvojiće 1,7 mil KM bez PDV-a. Na raspisanom tenderu posao je dobila banjalučka kompanija Lanaco. Imajući u vidu opredjeljenje UIO da dalji razvoj usmjeri ka proaktivnom pristupu poreskim obveznicima, jačanje servisnog portfolija je od suštinskog značaja za podsticanje dobrovoljnog poštovanja poreskih propisa. Jedna od smjernica razvoja portala za poreske obveznike je pružanje modernih, brzih i efikasnih usluga poslovnoj zajednici čime se značajno smanjuje administrativno opterećenje poreskih obveznika prilikom interakcije sa UIO.Pored modernizacije portala, predmet ovog tehničke dokumentacije je i izrada mobilne aplikacije koja će omogućiti poreskim obveznicima jednostavan pristup ključnim funkcionalnostima vezanim za poreske obaveze i informacije putem mobilnih uređaja. Ova aplikacija treba da korisnicima omogući uvid u svoje podatke, kontakt sa UIO, podnošenje zahtjeva i poreskih prijava i slično, navedeno je u tenderskoj dokumentaciji.3. Novi nacionalni sistema zaštite u RSIlustracija (Foto: Pixabay / TheDigitalArtist) Vlada Republike Srpske sa kineskom kompanijom ELINC potpisala je 57 mil KM vrijedan ugovor za nabavku softvera za digitalnu zaštitu.Iz Agencije za informaciono-komunikacione tehnologije RS su naveli da su u proteklih godinu dana izvršili detaljnu analizu stanja informacione bezbjednosti u javnoj upravi i kritičnim infrastrukturama, izradili smjernice razvoja informacione bezbjednosti i izvršili projektovanje novog nacionalnog sistema zaštite.Navode da on po obimu, resursima i složenosti predstavlja najveći IKT projekat u Srpskoj.- Projekat je samoodrživ i ima za cilj punu zaštitu sajber prostora Republike Srpske - istakli su iz Agencije i dodali da je implementacija predviđena u dvije paralelne faze. Omogućava potpunu integraciju državnih organa, akademskog i privatnog sektora u upravljanju incidentima. Funkcije zaštite u odnosu na korisnike se ogledaju u zaštiti tri grupe korisnika: javne uprave i kritičnih infrastruktura, zaštiti djece i zaštiti mikro, malih i srednjih preduzeća.Iz Agencije su istakli da će sistem štititi javnu upravu i kritične infrastrukture koje čini 780 institucija republičkog nivoa.- Za partnera je, u skladu sa smjernicama Vlade za upravljanje krizom lanaca snabdijevanja i politički motivisanih ne-UN sankcija, izabrana kompanija ELINC, specijalizovani proizvođač opreme iz domena nacionalnih sistema informacione bezbjednosti - navedeno je u saopštenju.4. Institut za računarske nauke i inženjerstvo Blum SarajevoIlustracija (Foto: nd3000/shutterstock.com) Na prijedlog Ministarstva za nauku, visoko obrazovanje i mlade, Vlada Kantona Sarajevo dala je saglasnost na Elaborat o opravdanosti osnivanja Naučnoistraživačkog instituta Blum za računarske nauke i inženjerstvo, umjetnu inteligenciju i autonomne robotske sisteme, te ga je uputila u skupštinsku proceduru.Vlada je prethodno prihvatila Završni izvještaj ekspertne komisije o provedenom postupku provjere urednosti Zahtjeva Ilirya Tech Group Sarajevo za osnivanje pomenutog instituta i davanja stručnog mišljenja o usklađenosti Elaborata.- Uzimajući u obzir prepoznatu potrebu za jačanjem naučnoistraživačkog sektora u Kantonu Sarajevo, kao i na nivou države Bosne i Hercegovine, osnivanje Instituta u Sarajevu je od izuzetne važnosti kako bi se adekvatno odgovorilo na aktuelne tehnološke izazove s kojima se suočava Bosna i Hercegovina. Kroz svoju djelatnost, Institut će doprinositi akademskom i naučnom razvoju, postat će i aktivan sudionik u ekonomskom razvoju Kantona Sarajevo, kao i BiH. Patenti koji proizlaze iz istraživanja Instituta služit će kao ključni pokretači u razvoju novih industrijskih grana i tehnologija, čime se jača lokalna ekonomija i otvaraju nova tržišta - navela je ministrica prof. dr Adna Mesihović u obrazloženju Odluke o osnivanju.Naučnoistraživački institut Blum će biti institut za računarske nauke i inženjerstvo, umjetnu inteligenciju i autonomne robotske sisteme. Institut će, kako se dalje navodi, biti posvećen obnovi i napretku Bosne i Hercegovine u svijetu nauke, inženjerstva i ekonomije. Nadahnuti vizijom i naslijeđem Emerika Bluma, čija je uprava u Energoinvestu, jedne od najvećih bosanskohercegovačkih kompanija, bila simbol privrednog razvoja i izvrsnosti, misija Instituta će biti nastaviti tradiciju tehnološke inovativnosti i društvenog doprinosa.5. Digitalni identitet i potpisOd 1. jula građani BiH mogu otići u regionalne urede IDDEEA i aktivirati svoj digitalni identitet i kvalifikovani digitalni potpis. Odjeknula je ova vijest širom medija, ali kako to često kod nas bude, realnost je nešto drugačija. Naime, broj institucija koje zapravo prihvataju taj elektronski potpis je mali ili bolje rečeno skroman da skromniji ne može biti. Jedna od rijetkih institucija koja je 13. decembra 2024. počela s upotrebom elektronskog potpisa je Vlada Federacije. Treba napomenuti i da je Zakon o elektronskom potpisu izglasan 2006. godine, a da skoro 20 godina nakon toga tek vidimo neke obrise tehničke implementacije govori mnogo.- Digitalni potpis je elektronski ekvivalent vlastoručnog potpisa kojim osoba potvrđuje autentičnost nekog dokumenta ili poruke u digitalnom obliku. Koristi se za potpisivanje dokumenata koji su izvorno u elektronskom formatu - pojasnili su nedavno iz IDDEEA-e.Udaljeno elektronsko potpisivanje dokumenata prvi put će biti dostupno građanima nakon 18 godina od donošenja Zakona o elektronskom potpisu. Iako Bosna i Hercegovina zaostaje za regionom i EU u procesu digitalizacije, ovo su koraci kojima pokušavamo nadoknaditi ono što nije urađeno prethodnih godina. Proces digitalizacije u BiH je započeo, rat CIPS-u je otpočeo. Dobijamo jednu bitku za drugom, rekao je državni ministar komunikacija i prometa Edin Forto na konferenciji za medije Agencije za identifikacione dokumente, evidenciju i razmjenu podataka BiH, održanoj u vezi sa otvaranjem registracionih ureda ovjeritelja Agencije IDDEEA za podnošenje zahtjeva za izdavanje kvalificiranog digitalnog potpisa. 6. Digitalna Evropa, pridruživanjeMinistar komunikacija i prometa BiH Edin Forto u maju prošle godine potpisao je Sporazum o pridruživanju programu Digitalna Evropa.Pridruživanje programu Digitalna Evropa značajno doprinijeti zajedničkim ciljevima, vrijednostima i snažnim vezama između Bosne i Hercegovine i Evropske unije u oblasti digitalnih tehnologija, a mala i srednja preduzeća će naročito imati velike koristi.S budžetom od 7,5 mlrd EUR za period od 2021. do 2027. godine, program ima za cilj jačanje infrastrukture i kapaciteta u ključnim oblastima kao što su superračunarstvo, vještačka inteligencija, sajber sigurnost i digitalne vještine. Potpisani Sporazum predstavlja značajan korak ka unapređenju uvjeta za rad i razvoj malih i srednjih preduzeća u oblasti digitalizacije i omogućit će pravnim i fizičkim licima u Bosni i Hercegovini da apliciraju za bespovratna sredstva Evropske unije u oblasti digitalizacije i to pod istim uvjetima pod kojim će se prijavljivati i aplikanti iz cijele Evrope. 7. Operativno-komunikacioni centar Banjaluka (Foto: Senka Trivić) Gradska uprava Banjaluke je još prije četiri godine najavila da pokreće aktivnosti na uspostavljanju operativno komunikacionog centra u Banjaluci.Kompanija Lanaco za 1,6 mil KM biće angažovana za nabavku opreme i sanaciju objekta za potrebe centra.Zamišljen je kao centrala, odnosno jedinstvena kontakt tačka u kojoj bi se prikupljale najrazličitije informacije od rezultata mjerenja aerozagađenja, intervencija vatrogasaca, komunalnih žalbi pa do mjerenja vodostaja.Projektom je predviđeno objedinjavanje prijava prema komunalnoj policiji, inspekciji, komunalnim gradskim službama.8. Američke sankcije Infinity grupaInfinity International Group iz Banjaluke, u čijem je vlasništvu i Prointer, zbog američkih sankcija je odlučila da se preregistruje. Ona je danas registrovana kao Invictus tehnology grupa i nastavlja da radi u IT oblasti.- Infinity preuzima trenutni menadžment. Dosadašnji vlasnik Đorđe Đurić je već izašao iz grupe. Kad se završi preregistracija i konsolidacija pozvaćemo medije da vide ko su ljudi koji su preuzeli, da se uvjerite da su to ljudi koji postoje - rekao je u julu 2025. godine na konferenciji za novinare predsjednik uprave grupe Bojan Vujić.- U spas ovog sistema krećemo sa velikim opterećenjem i kreditima. Zaustavljeni smo u periodu investicija. Plan je da se svi krediti vrate i da nijedan ne ostane neplaćen u skladu sa zakonom. Ne predajemo se, nego tražimo način po kojem ćemo nastaviti da funkcionišemo - rekao je Vujić i dodao da vjeruje da će im svi računi u jednom trenutku biti zatvoreni.Kompaniju Invictus Technology Group Banjaluka osnovali su vodeći menadžeri nekadašnje Infinity International Group i njene članice Prointera kojima je američka administracija 18. juna prošle godine uvela sankcije.Pozivamo vas da vidite i koje su to investicije obilježile 2024. godinu iz oblasti NEKRETNINA, SAOBRAĆAJA, INDUSTRIJE i TRGOVINSKIH CENTARA.